Het is gelukkig niet voor niets geweest
Gronings Hoop blijft bestaan.
Precies een jaar geleden waren Marko Datema en Mariska de Lange landelijk nieuws omdat ze een boerderij aan de Onderdendamsterweg kraakten. De actie is niet voor niets geweest want binnenkort worden ze eigenaar van deze karakteristieke boerderij. Middelstum-info ging met het stel in gesprek.
Vorig jaar om deze tijd zaten jullie zo’n beetje in die boerderij aan de Onderdendamsterweg. Denken jullie er nog weleens aan?
Het is inderdaad precies een jaar geleden. We denken er nog regelmatig aan. Nog bijna dagelijks worden we aangesproken door mensen die vragen hoe het ermee staat. Blijkbaar leeft het toch bij veel mensen. En dus ook bij ons. Achteraf gezien was het een heel bijzondere week.
Hoe kwamen jullie erbij om een boerderij te gaan kraken? Waren jullie niet bang om een strafblad te krijgen?
Dat is een lang verhaal. En ja, we liepen het risico om een strafblad op te lopen. Want kraken is volgens de wet strafbaar, je kunt er zelfs een celstraf voor krijgen. Maar toch was het voor ons de enige manier om ons punt te maken richting de NAM. We waren namelijk al sinds het voorjaar van 2017 bezig om te kijken of we de woning konden kopen. Maar telkens kregen we als reactie te horen: ‘nee, de woning is te slecht, we gaan het slopen. En als de woning niet gesloopt mag worden dan laten we het gewoon zo staan.’ Met andere woorden: dan zakt het vanzelf in elkaar. Dat vonden we zó arrogant en oneerlijk. We wisten dat er nog maar één oplossing was om de NAM op andere gedachten te brengen: de woning kraken. Voor de zekerheid hadden we de avond voor onze kraakactie nog even gekeken of we in de boerderij konden komen. Dat lukte. De volgende ochtend waren we er op tijd, het was nog donker. We waren snel binnen en hebben onze spullen uitgeladen. Vervolgens hebben we zelf de meldkamer van de politie gebeld om te melden dat we de woning hadden gekraakt. Binnen een kwartier stonden ze op de stoep. Ze constateerden dat we niks hadden gesloopt en noteerden onze namen. Ze wensten ons zelfs succes met de actie. Dat gaf ons al wel wat zelfvertrouwen, want we wisten niet hoe het zou lopen. Even later stond het beveiligingsbedrijf van de NAM op de stoep. De beveiliger keek raar op toen hij ons in de woning zag. Hij belde direct met de NAM om te overleggen. Maar toen was het al te laat; we zaten al in de woning. We hebben hem een kop koffie aangeboden.
Was zo’n kraakactie nu echt nodig? Konden jullie niet gewoon met de NAM is gesprek gaan om de boerderij te gaan kopen?
Vooraf hadden dat nooit bedacht, maar uiteindelijk was een kraakactie echt de enige manier om ons punt te maken. We zijn normaal in gesprek gegaan met de NAM om de woning te kopen. Maar op het moment dat we bij hen aanklopten hadden ze eigenlijk al besloten dat ze de woning wilden slopen. En dus zaten ze niet echt te wachten op een nieuw plan. Maar wij zagen mogelijkheden voor het pand. Dus hebben we samen met een aannemer een plan gemaakt. Er moest veel gebeuren, dat wisten we. Maar het pand kon prima hersteld. We hebben samen met de NAM de woning bekeken en ons plan voorgelegd. Ze waardeerden onze inspanning om het pand te behouden, maar ze zagen het zelf niet zitten. De woning was te slecht, dat hadden ze zelf laten onderzoeken vertelden ze. Maar we kregen geen rapport waaruit dat bleek. Dus hebben we besloten om zelf een constructierapport op te laten stellen. We hebben een bureau in de arm genomen dat vaak voor de NAM werkt. Op die manier lieten we zien dat we bereid waren om zelf te investeren. Want zo’n rapport kost een hoop geld. Uit het rapport bleek inderdaad dat de woning prima versterkt kan worden via houtskeletbouw. Je bouwt dan eigenlijk een soort van kooiconstructie in de woning om het te versterken. En die constructie wordt weggewerkt in de wanden, dus je ziet er niks van. Een prima oplossing en nog betaalbaar ook. Maar toen we het voorlegden aan de NAM was de reactie opnieuw: “we waardeerden jullie inspanning om het pand te behouden, maar we zien het niet zitten. De woning is te slecht en we gaan het slopen”. We vonden dat zo onterecht. Wij wonen hier in Middelstum, wij willen een mooi pand voor de toekomst bewaren, we hebben zelf een plan, we willen er zelf voor betalen. Wie is de NAM om te bepalen dat dat niet kan? De NAM is een commercieel gasbedrijf, geen maatschappelijke ontwikkelingsmaatschappij. Wat ons ook tegenviel was dat de gemeente klakkeloos mee was gegaan in de conclusie dat het pand gesloopt moest worden. Er lag helemaal geen bouwkundig plan aan ten grondslag. We waren enorm boos dat er niet naar ons geluisterd werd. En dat er blijkbaar zo maar willekeurig woningen door de NAM kunnen worden gesloopt, zelfs prachtige oude boerderijen. We hebben elkaar aangekeken en wisten genoeg: dit pikken we niet. Een week later, op tweede Kerstdag, zaten we met de hele familie te eten bij Brouwers. Uiteraard ging het over ons droomhuis. Bij het toetje hebben we de knoop doorgehakt: we gaan de woning kraken. Toen we thuis kwamen hebben we op internet opgezocht hoe je een woning kraakt. Dat bleek heel eenvoudig: zet er minimaal een tafel, een stoel en een bed in, zodat je laat zien dat je er woont. Op zolder en in de schuur vonden we wat we nodig hadden. De volgende dag zijn we naar Groningen gereden om een lap stof en verf te kopen voor een spandoek. ’s Avonds hadden we nog een verjaardag in het dorp. We vertelden in het geheim wat we van plan waren. Bijna iedereen verklaarde ons voor gek: dat moet je niet doen. Er was toevallig ook iemand van de lokale media. Hij zei aan het eind van de avond: “als jullie het toch doen, laat je het ons dan wel direct weten?”
Vonden jullie het niet gevaarlijk om in zo’n bouwvallige boerderij te overnachten?
Nee, helemaal niet. De woning heeft veel aardbevingsschade en moet versterkt worden. Maar een woning die er al sinds 1860 staat stort echt niet zo maar in. We hebben ons er geen seconde onveilig gevoeld. Op de vierde dag dat we er zaten werd er een storm voorspeld. De NAM stond op de stoep en intimideerde ons: wat moeten we jullie ouders vertellen op jullie begrafenis als de woning vanavond instort? Mariska antwoordde adrem: “dan zal mijn vader zeggen, die Mariska was me er altijd al eentje…”. We hebben ons niet laten intimideren, we wisten dat we sterk stonden. ’s Avond gierde de wind om het huis en tegen de ramen. Maar het huis gaf geen kik. We lagen op het matras in de woonkamer te genieten van de storm en wisten: deze slag hebben we gewonnen.
De regionale- en landelijke pers was gedurende de hele actie massaal aanwezig. Hoe kregen jullie het voor elkaar om de pers zo massaal uit te laten rukken?
We hadden vooraf helemaal geen plan, we hadden nooit verwacht dat onze actie zo in de belangstelling zou komen te staan. Eigenlijk wilden we alleen maar het gesprek met de NAM op gang krijgen. De avond voor de actie stuurden we een mailtje naar een journaliste van het Dagblad van het Noorden. Daar hadden we al een tijdje contact mee, omdat ze graag wilden weten wat er met de woning ging gebeuren. In het laatste zinnetje schreven we dat we de woning wilden kraken. Binnen twee minuten hing ze aan de telefoon. “Mag ik erbij zijn?” Toen wisten we dat we iets te pakken hadden. Ook RTV Noord hadden we ’s avonds verteld van ons plan. En ook zij stonden ’s ochtends in het donker met een verslaggever op de stoep. Het Dagblad pakte uit met een uitgebreid verhaal en een mooi filmpje op de site. Ze kwamen zelfs met een drone om de boerderij van boven te filmen, dat zag er prachtig uit. De kop boven het artikel zette de discussie op scherp: ‘droomhuis of slooppand?’. Het werd massaal bekeken, dan zie je hoe social media werken. Ook RTV Noord maakte een videoreportage en plaatste het op de site. Ineens liep er een fotograaf van het ANP rond. De telefoon stond roodgloeiend. Het huis stroomde vol met mensen die we nog nooit hadden gezien. Iedereen kreeg een rondleiding en een kop koffie of glühwein. ’s Avonds zaten we live in de uitzending van NoordNieuws. We hoorden de presentator in de studio zeggen: “Dan schakelen we nu live over naar de krakers in Middelstum.” We waren een soort van boegbeeld geworden, zonder dat we erom gevraagd hadden. Toen wisten we ook: dit gaat niet alleen over ons of het huis. Dit gaat over een veel groter onderwerp. De volgende dag werd het nog gekker. ’s Ochtends waren Dagblad van het Noorden en RTV Noord er al weer op tijd. SBS6 kwam langs met een cameraploeg, de landelijke dagbladen belden. Mariska gaf een interview op Radio 1. ’s Avonds was het filmpje van RTV Noord plots te zien op Nieuwsuur. Dat wisten we zelf niet eens, maar we kregen reacties via Whatsapp. In de Tweede Kamer waren zelfs Kamervragen gesteld aan de minister. En ’s avonds waren we opnieuw live in de nieuwsuitzending van RTV Noord. Achteraf bleek dat de week tussen kerst en oud en nieuw vaak komkommertijd is voor de media. Dat was in ons voordeel.
Gedurende de hele actie kwamen er veel mensen langs met soep, oliebollen en andere lekkere dingen. Wat deed dat met jullie?
We wisten niet wat ons overkwam, het was overweldigend. Binnen een uur stond er iemand op de stoep met een fles wijn. “Gefeliciteerd met jullie actie”, zei ze, “ik wil jullie graag helpen”. Al snel kwamen er meer mensen langs. Met oliebollen, met flessen wijn, kalenders en een Groninger vlag. Maar ook met persoonlijke verhalen. We hebben in die dagen emotionele verhalen gehoord. Dat heeft ons enorm geraakt. Tegelijkertijd kun je niet alle problemen op je schouders nemen. Maar we hebben geweldige nieuwe mensen ontmoet. Een vrouw uit Deventer kwam speciaal voor ons met de trein naar Groningen, zodat wij met Oud en Nieuw even thuis bij de kinderen konden zijn. Hoe bijzonder is dat?
Jullie 4 kinderen waren niet in de boerderij aanwezig. Toch stonden hun ouders in alle alle kranten we waren ze regelmatig op TV. Wat vonden ze daarvan?
Toen we de woning kraakten waren de kinderen niet bij ons. Dat hadden we bewust gedaan, omdat we ze niet in het hele circus wilden betrekken. We wisten immers niet hoe het zou lopen. We hadden uiteraard wel contact met ze en ze vonden het enorm spannend. Ze waren ook best trots dat hun ouders ineens op de televisie waren en in de krant stonden. Met Oud en Nieuw wilden we thuis zijn bij de kinderen. We vonden twee geweldige mensen die aanboden om een nachtje op de boerderij te passen. Met de jaarwisseling stonden we samen met de kinderen op het Concordiaplein naar het vuurwerk te kijken, dat was een bijzonder moment. Op nieuwjaarsdag hebben we de kinderen even meegenomen naar het huis. Binnen een half uur hadden ze allemaal een eigen plekje in de vensterbank gevonden, in het zonnetje. We waren even samen en we beseften dat de kinderen hier snel op hun gemak zouden zijn. Dat bevestigde ons gevoel: dit moet ons huis worden. Ook de slaapkamers op de bovenverdieping waren al snel verdeeld. En de plek voor de trampoline was al bepaald. Tegelijkertijd wisten we ook dat de actie niet te lang moest duren, want door alle drukte hadden we niet veel tijd over voor de kinderen. Na vijf dagen was het mooi geweest en gelukkig bleek dat lang genoeg.
Zijn er gedurende de actie ook dreigende situaties geweest? Ik denk aan de politie die jullie met geweld het pand uit komt halen?
We wisten dat de politie ons niet zomaar uit de woning zou zetten. Daar dreigde de NAM wel mee, maar inmiddels hadden we goed advies gekregen van verschillende ‘ervaringsdeskundigen’. Maar we wisten niet wat er ging komen. Op 2 januari stond de NAM weer op de stoep. Ze wilden ons persé uit de woning hebben, dat was duidelijk. We kregen een uur de tijd om na te denken over hun voorstel: een snel in elkaar gezet persbericht waarin wat vage toezeggingen stonden. We hebben ze weggestuurd met de boodschap dat we een harde garantie wilden. Na een uur belden ze weer. Ze vertelden dat ze contact hadden opgenomen met het Openbaar Ministerie. Dat er snel tot ontruiming zou worden overgegaan. We wisten dat we sterk stonden en dus hielden we vol: we gaan er alleen uit als de woning blijft staan. De hele dag onderhandelden we telefonisch met de NAM. Telkens volgde er weer een nieuw persbericht, met een aangepast zinnetje. Op een gegeven moment zeiden ze: “Het Openbaar Ministerie heeft gebeld of ze moeten ingrijpen. Als jullie nu niet akkoord gaan drukken we op de rode knop.” We wisten dat het bluf was, want zo werkt het nou eenmaal niet in Nederland.
Wat deed jullie besluiten om uiteindelijk toch het pand te verlaten?
Aan het eind van de middag van de onderhandelingen kwam de NAM eindelijk over de brug: “We gaan ons uiterste best doen om de woning te behouden.” Een keiharde toezegging was het niet, maar we hadden het gevoel dat we ons punt hadden gemaakt. De onderhandelingen gingen er stevig aan toe, maar er was wel sprake van wederzijds respect. Dat gaf ons het vertrouwen dat de NAM zich aan de afspraak ging houden. Omgekeerd hebben wij dat ook gedaan: een dag later hebben we de woning verlaten.
Was de stilte niet heel erg groot toen jullie nadien weer gewoon in je eigen huis aan de B.E weg zaten?
Dat hadden we wel gedacht, maar niks bleek minder waar. Nog steeds werden we gebeld door de media en werden we aangesproken op straat. Na een paar dagen werd het wat rustiger. Maar toen volgde de aardbeving in Zeerijp. Alles ontplofte opnieuw. De media hingen weer aan de lijn. Hoe het met de boerderij was. Of de kinderen het hadden gevoeld. Tijdens het bezoek van minister Wiebes overhandigden we hem bij de ingang van Martiniplaza een mand vol handtekeningen. De sfeer was grimmig. En een dag voor de fakkeloptocht in Groningen kregen we van de organisatie de vraag of we een videoboodschap wilden inspreken. Echt heel stil werd het dus niet.
Werden jullie er nadien er nog vaak op aangesproken?
Ja, bijna dagelijks. Niet alleen in Middelstum, maar ook als we ergens anders waren. “Jullie zijn toch de krakers?” Eigenlijk moeten we daar wel om lachten, want we hadden nooit gedacht dat we zo door het leven zouden gaan. En zelfs een jaar later spreken mensen ons nog vaak aan: “Hoe is het met het huis? Weten jullie al meer?”
En nu is het toch zover dat jullie het huis hebben gekocht. Hoe is dat eigenlijk gegaan?
Na onze actie werd het stil. Het duurde tot aan de zomervakantie voor er meer duidelijkheid kwam. Ineens kregen we een e-mailtje met de mededeling dat het huis aan het eind van de zomer in de verkoop zou gaan. Via een openbare inschrijving. We zagen de bui hangen: daar gaat ons droomhuis… De zomer van 2018 duurde lang. Want pas half september volgde opnieuw een e-mailtje: de woning gaat deze week in de verkoop. Op zaterdag stond de woning ineens in de krant. Met maar liefst drie kijkdagen. Toen wisten we dat de kans klein zou worden dat we hem konden kopen. Maar toch wilden we er voor gaan. Er gingen nog maar liefst twee maanden voorbij voordat alle biedingen ingediend moesten zijn. Op de laatste vrijdag hebben we ons bod ingeleverd, tien minuten voor de sluitingstermijn. Opnieuw moesten we geduld hebben, want het duurde een week voor we de uitslag hoorden. De makelaar belde vrijdagmorgen om elf uur: “hebben jullie vanmiddag tijd om naar kantoor te komen? De NAM is bereid om de woning aan jullie te verkopen.” We wisten niet wat we hoorden, we waren zo enorm blij dat we de hoogste bieder waren. Maar het voelde ook best onwerkelijk, we zijn er al zo lang mee bezig. Maar inmiddels staan de handtekeningen en kunnen we eindelijk plannen maken.
Zijn jullie toch niet een beetje bang dat jullie in een bouwval terecht zijn gekomen?
Een nieuwbouwwoning is het zeker niet, er moet heel veel gebeuren. Maar we hebben enorm veel zin om er iets moois van te maken. We zijn blij dat de NAM zich aan haar afspraak heeft gehouden en dat de woning blijft staan. Omgekeerd hebben wij ons ook aan alle afspraken gehouden. Al was het soms best lastig om geduld te hebben: we wilden het zo graag. We vonden het ook best spannend om weer rechtstreeks contact te hebben met NAM, want we wisten niet wat ze er van zouden vinden. Maar al in het eerste telefoontje kregen we de felicitaties. Dat vonden we erg sportief. Inmiddels zijn we bezig om de plannen uit te werken. De NAM gaat het voorhuis versterken. Wij doen de schuur en de gang. Het wordt nog een hele klus, maar we hebben er alle vertrouwen in dat we de woning in ere kunnen herstellen.
Per wanneer gaan jullie ernaartoe?
Dat weten we nog niet precies. We zijn nu druk bezig met de voorbereidingen. Als alles goed gaat, hopen we dat we rond de zomer de sleutel krijgen.
Wat gaan jullie exact met het pand doen? Hebben jullie nog zakelijke plannen of gaan jullie er alleen maar wonen.
We gaan er uiteraard wonen. En aangezien we allebei ons eigen bedrijf hebben gaan we er ook zeker een kantoor maken, maar dat ga je aan de buitenkant niet zien. En naast onze kinderen komen er vast nog wel een paar extra bewoners bij, zoals wat kippen of een hond.
Dit jaar dus een rustige afsluiting van dit jaar. Wat is nu de mooiste herinnering aan de kraakactie van vorig jaar.
Het is moeilijk om er één moment uit te kiezen, er is zó veel gebeurd. Het voelt vooral als iets wat we samen hebben gedaan en bereikt. Omdat we er honderd procent voor gingen. We hebben een woning gered van de sloop. Een hele mooie woning waar we ook nog eens gaan wonen. Hoe geeft een heel goed gevoel, daar kunnen we de rest van ons leven van genieten.
In veel verhalen noem je de boerderij Gronings Hoop. Wat is de reden dat je de boerderij zo noemt?
We hebben de serie ‘Hollands Hoop’ gekeken. Dat gaat over een oude vervallen boerderij waar van alles gebeurd. En in de gang hing een oude telefoon. In onze boerderij hing precies zo’n telefoon. We vonden het wel een leuke vergelijking. Tijdens onze actie hebben we zelfs nog contact gehad met de hoofdrolspeler, Marcel Hensema. We wilden graag met hem op de foto voor de boerderij. Helaas was hij toen net weer in Amsterdam, maar hopelijk komt het er nog een keer van. We vonden het ook een mooie boodschap voor de Groningers: houd hoop. Want die is er. Durf op te komen voor het behoud van onze mooie provincie en het cultureel erfgoed. We moeten niet over ons heen laten lopen.
Willen jullie verder nog iets zeggen tegen de lezers van Middelstum-info?
We willen iedereen enorm bedanken die ons heeft gesteund. We hebben zo ontzettend veel reacties gehad in het dorp. Middelstum is een prachtig dorp: daar willen we de rest van ons leven blijven wonen. We wensen iedereen een goede jaarwisseling en een gezond en heel gelukkig 2018.
Dank voor jullie tijd en dit gesprek. Wij wensen jullie een mooie en rustige jaarafsluiting.
Bron: Team Middelstum- info met dank aan Marko & Mariska (27 december 2018) Foto’s Jannes Klaassen en Marko & Mariska